درز انقطاع فاصله‌ای عمدی است که بین دو ساختمان مجاور یا دو بخش از یک سازه بزرگ ایجاد می‌شود تا در هنگام وقوع زلزله، از برخورد و تنه زدن سازه‌ها به یکدیگر و در نتیجه، بروز خسارات جلوگیری شود. این فاصله حیاتی، امکان حرکت مستقل و ایمن هر سازه را فراهم می‌کند. با توجه به این موضوع، یکی از چالش‌های رایج در اجرای تاسیسات، موضوع عبور لوله برق از درز انقطاع است. در این مطلب به بررسی دلایل ممنوعیت عبور لوله برق از درز انقطاع می‌پردازیم.
درز انقطاع چیست و چه کاربرد و ضوابطی دارد؟
درز انقطاع (Separation Joint) طبق آیین‌نامه‌ها و مقررات ملی ساختمان، فضایی خالی است که برای جذب حرکات نسبی ساختمان‌ها در زمان لرزش زمین طراحی می‌شود. این حرکت‌ها می‌توانند ناشی از زلزله، بادهای شدید یا حتی تغییرات دمایی باشند. مقدار این درز بر اساس ارتفاع ساختمان، نوع سازه و میزان لرزه‌خیزی منطقه محاسبه می‌شود و معمولا هر ساختمان موظف به تامین نیمی از این فاصله در مرز زمین خود است. حداقل فاصله معمولا 5 سانتی‌متر در نظر گرفته می‌شود. رعایت این ضوابط برای حفظ یکپارچگی سازه و جلوگیری از شکستگی عناصر غیرسازه‌ای در حوادث طبیعی، امری ضروری و قانونی به شمار می‌آید.
دلایل ممنوعیت عبور لوله برق از درز انقطاع
بر اساس بندهای مرتبط در مقررات ملی ساختمان (مانند مبحث دوازدهم و ششم)، عبور یا نصب هرگونه تاسیسات صلب از درز انقطاع اکیدا ممنوع است. دلیل این ممنوعیت، تفاوت در دامنه نوسانات طبقات مختلف ساختمان‌ها در زمان زلزله می‌باشد. هنگامی که یک زلزله رخ می‌دهد، دو سازه مجاور که توسط درز انقطاع جدا شده‌اند، با دامنه و فرکانس‌های مختلفی نسبت به هم ارتعاش می‌کنند.
اگر لوله‌های برق یا سایر تاسیسات (مانند لوله‌های آب، گاز یا فاضلاب) به‌صورت صلب از این فضا عبور داده شوند، نیروی برشی عظیمی به آن‌ها وارد شده که شکستگی لوله‌ها، تخریب تاسیسات و ایجاد خطرات ثانویه مانند اتصالی برق، آتش‌سوزی، نشت گاز یا آب‌گرفتگی را به دنبال خواهد داشت.
خطرات جدی ناشی از عدم رعایت ممنوعیت عبور تاسیسات از درز انقطاع
نادیده گرفتن ممنوعیت عبور لوله برق از درز انقطاع می‌تواند عواقب فاجعه‌باری به دنبال داشته باشد. در صورت شکستگی لوله‌های برق در اثر لرزش، احتمال وقوع اتصالی و جرقه وجود دارد که در مجاورت مصالح ساختمانی و تاسیسات دیگر، می‌تواند به سرعت باعث آتش‌سوزی‌های گسترده شود. همچنین، اگر لوله برق در کنار لوله‌های گاز یا آب قرار داشته باشد، شکستگی همزمان می‌تواند حوادث ترکیبی خطرناکی را به همراه داشته باشد. حفظ ایمنی ساکنین و ساختمان‌ها در برابر این خطرات ثانویه، ضرورت رعایت دقیق ضوابط و به‌کارگیری راهکارهای جایگزین مجاز را دوچندان می‌کند.
راهکارهای فنی مجاز برای عبور ایمن تاسیسات از فواصل حرکتی
با توجه به ممنوعیت عبور تاسیسات صلب، در مواردی که ناچار به اتصال تاسیساتی بین دو بخش از یک سازه یا انتقال کابل‌ها از نقاطی با حرکت نسبی هستیم، باید از روش‌های انعطاف‌پذیر استفاده کنیم. اگرچه عبور مستقیم از درز انقطاع سازه‌های مجزا منع شده است، در درزهای انبساط یا درزهای ساختمانی می‌توان از لوله‌ها و اتصالات خرطومی یا قابل انعطاف فلزی و همچنین بوشینگ‌های مخصوص برای عبور ایمن کابل‌ها استفاده کرد. این اتصالات انعطاف‌پذیر باید توانایی جذب جابجایی‌های جانبی و عمودی ناشی از حرکت سازه را داشته باشند تا از گسیختگی در زمان حادثه جلوگیری شود. از سوی دیگر، برای اطمینان از ایمنی و انطباق تاسیسات برقی با استانداردها، توجه به یک‌سری نکات اجرایی بسیار مهم است.
نکات کلیدی در اجرای صحیح لوله‌گذاری تاسیسات برقی عبارتند از:
- رعایت اصول کلی لوله‌گذاری: مهندسین ناظر، طراح و مجریان باید به تمامی ضوابط و مقررات مرتبط با لوله‌گذاری تاسیسات برقی توجه کامل داشته باشند
- مدیریت صحیح درزهای ساختمانی: توجه ویژه به مدیریت درست مسیر لوله‌ها در محل عبور از درزهای ساختمانی (انقطاع یا انبساط) برای جلوگیری از آسیب در هنگام حرکت سازه اهمیت دارد
- حداقل فواصل بین لوله‌ها: اجرای استاندارد شامل رعایت حداقل فواصل مشخص شده بین لوله‌های برق و سایر تاسیسات (مانند آب، گاز، فاضلاب) است
- محدودیت تعداد خم‌ها: اعمال محدودیت در تعداد خم‌ها بین جعبه‌های کششی (معمولا حداکثر ۴ خم ۹۰ درجه) به منظور سهولت سیم‌کشی و جلوگیری از آسیب دیدن سیم‌ها
- استفاده از لوله‌های محافظ: به‌کارگیری لوله‌های محافظ مناسب در مسیرهای حساس و نقاطی که احتمال ضربه یا آسیب وجود دارد
- انتخاب مصالح باکیفیت: استفاده از مصالح لوله‌گذاری باکیفیت و مناسب برای هر محیط و شرایط (مانند لوله‌های PVC استاندارد یا لوله‌های خرطومی مقاوم در نقاط حرکتی)
پی وی سی سمنان؛ پیشرو در ارائه لوله‌های برق باکیفیت
شرکت پی وی سی سمنان با تکیه بر دانش فنی روز و استفاده از مواد اولیه مرغوب، به‌عنوان یکی از برندهای پیشرو در تولید انواع لوله‌های محافظ تاسیسات برقی، متعهد به ارتقا ایمنی ساخت‌وساز در کشور است. ما با تولید محصولاتی مطابق با استانداردهای ملی و بین‌المللی، راه‌حل‌های مطمئنی را برای پروژه‌های ساختمانی، از جمله محصولاتی با انعطاف‌پذیری بالا ارائه می‌دهیم.
سوالات متداول
درز انقطاع و هدف از ایجاد آن چیست؟
درز انقطاع، فاصله‌ای بین ساختمان‌های مجاور است تا از برخورد آن‌ها در هنگام زلزله و آسیب دیدن سازه‌ها جلوگیری کند.
آیا عبور لوله‌های برق صلب از درز انقطاع مجاز است؟
خیر، بر اساس مقررات ملی ساختمان، عبور هرگونه تاسیسات صلب از درز انقطاع به دلیل اختلاف نوسان اکیدا ممنوع است.
بهترین راهکار جایگزین برای عبور کابل برق از نقاط حرکتی چیست؟
استفاده از لوله‌های خرطومی فلزی استاندارد یا اتصالات انعطاف‌پذیر به همراه بوشینگ‌های مناسب توصیه می‌شود.